Cerkiew gr.-kat, p.w. św. Mikołaja w Hrebennem, rok 1980. Obecnie w literaturze podawanych jest pięć dat budowy tej cerkwi, od roku 1600 do „około 1730”, przy naszej ostatniej pracy do roczników postanowiliśmy w miarę skorygować te daty, które w zasadzie podawane były bez większego uzasadnienia. Początkowo sprawa wydawała się niesamowicie skomplikowana gdyż ( co pominęło wielu autorów) od początku XVI wieku w Hrebennem notowano dwie cerkwie i trwało to praktycznie do roku 1761. Wtedy to biskup Maksymilian Ryłło nakazuje rozebranie jednej cerkwi: „niezgody Parafian od Antecessorów Moich pozwolono, ażeby dwie cerkwie na jednym cmentarzu były”, o samej niezgodzie są wzmianki i w poprzednich okresach, A. Gill sugeruje że moze to wynikać z podziału wsi na Rusinów i Wołochów, możliwe że tak było, jednak jak wykażemy w naszej najnowszej pracy w Hrebennem w drugiej połowie XV wieku istniał także podział wsi na wieś królewską z prawem dożywocia, oraz wójtowską z prawem dziedzictwa (co także wielu osobom sprawiło zamieszania). Jednak skupmy się na samej budowie cerkwi, gdy już byliśmy co raz bliżej uznania że cerkiew powstała po roku 1671, natrafiliśmy na prace Pawła Sygowskiego ( Zagadki cerkwi w Hrebennem - uwagi do problematyki badawczej kultury religijnej kręgu Kościoła wschodniego diecezji chełmskiej) w której to autor na podstawie twardych danych rozwiewa wszelkie wątpliwości. W tym miejscu pozostało nam jedynie w naszej pracy streścić ustalenia Sygowskiego. "W roku 1722 Hrebenne posiadało dwie cerkwie: starą i nową niedokończoną. Wizytacja z roku 1739 potwierdza stan dwu cerkwi, gdzie jedna jest porządna, prawdopodobnie jednokopułowa , a druga stara, określona jako kapliczka. W zapisie wizytacyjnym wymieniono także fundamenty pod cerkiew .

W kolejnym zapisie, z roku 1749, nadal podawane są dwie cerkwie i obydwie nowo remontowane. Ten wpis jest zaskakujący, gdyż podaje, że jedna z cerkwi wymagała reperacji, choć była 10 lat wcześniej wybudowana. Być może chodzi o oddanie do użytku budowli na wspominanych fundamentach, jednak P. Sygowski nie wyklucza błędu . Rodzi się pytanie, jak odnieść się do nowej cerkwi, odnotowanej w roku 1722. Jeżeli ona istnieje, to mamy dwie cerkwie z wieku XVIII, a jeżeli nie istnieje, to mamy cerkiew z roku 1739 oraz starą świątynię, określoną jako kapliczka. Obydwie cerkwie notowane są także w roku 1761, jednak w tym przypadku biskup sugeruje, aby jedną sprzedać, co zapewne nastąpiło, gdyż w roku 1766 zapisano, że 200 zł ze sprzedaży cerkwi przechowuje Wasyl Ołeksa .... na podstawie tej krótkiej analizy można zauważyć, że obecnie istniejąca cerkiew mogła powstać jedynie w I połowie wieku XVIII, a każda inna data nie znajduje potwierdzenia w dokumentach. Największe prawdopodobieństwo jej powstania to rok 1722, gdy w dokumentach wymieniana jest cerkiew nieukończona, lub rok 1739, gdy mowa jest o fundamentach, a w roku 1749 odnotowuje się w Hrebennem cerkiew dziesięcioletnią.'" Całość naszej pracy (Z. Pizun i R. Gawryś) zamieszczona zostanie w tegorocznych Rocznikach Tomaszowskich. Foto- Brykowski Ryszard - Tomaszów Lubelski i okolice. /Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Tom VIII. Dawne województwo lubelskie. Inna sprawa to rozbudowy cerkwi oraz jej remonty, o czym napiszemy niebawem.