Kalendarium 

 

 

X w. -981 – jeden z Grodów Czerwieńskich pod zwierzchnictwem czeskim, a następnie polskim 
981-1018 – Ruś Kijowska, tereny przyłączone do Rusi przez Włodzimierza Wielkiego

988 Jeszcze za życia Włodzimierza Wielkiego jego synowie otrzymują dzielnice. Włodzimierz Wołyński wraz z ziemia bełską otrzymuje Wsiewołod (według Powieści minionych lat (Powieść minionych lat, tłum. F. Sielicki, Wrocław – Warszawa – Kraków 1999, s. 95.)syn żony Rognedy), a po nim Światosław ( według Powieści minionych lat syn drugiej Czeszki). Światosław ginie z rąk brata Świętopełka (Świętopełek I Przeklęty - według Powieści minionych lat syn Greczynki). W 1015 Świętopełek po zabiciu jeszcze dwóch braci Borysa i Gleba (według Powieści minionych lat synowie Bułgarki, według A. Poppego synowie Anny) zawładną Wielkim Księstwem Kijowskim. W 1016 Jarosław Mądry (według Powieści minionych lat syn Rognedy) zbiera posiłki mści braci i odbija Kijów. W 1018 Świętopełek przy wsparciu swego teścia Bolesława Chrobrego zajmuje ponownie Kijów. Następnie zdradza Bolesława i zmusza go do opuszczenia Kijowa. W 1019 Jarosław zbiera posiłki i ostatecznie gromi Świętopełka który uciekając do Czech traci zmysły i ginie. Bełz pozostaje w rękach Bolesława Chrobrego.
1018-1030 – Polska
1030-1323 – Ruś Kijowska, następnie Ruś Halicko-Wołyńska.

W 1030 Jarosław Mądry odwojowuje tereny ziemi  bełskiej od Mieszka II

1074 Bolesław II Szczodry przejmuje kontrole nad ziemia chełmską oraz bełską, pozostawiając jednak władzę nad nimi Ihorowi kniaziowi Władymirskiemu, zadowalając sie przysięgą na wierność królowi.

1214 Aleksandr Wsiewołodowicz przenosi sie do Bełza

1233 Danilko i Wasylko Romanowicz rusza przeciwko Aleksandrowi za jego sojuz z Lachami i Ugrami. Romanowicze napadają na ziemie bełską, łupiąc ją silno. Aleksandrowi udaje uratować. Od teraz myśli o zemście, nie udając  sie jemu znaleźć sprzymierzeńców na Rusi, dogaduje sie z Ugrami i pomaga im zająć Włodzimierz Wołyński. W zamian otrzymuje Bełz i Czerwień.

Nie mogąc sie jednak dogadać z innymi kniaziami zmuszony do ucieczki ginie w roku 1234, ziemie obejmuje mąż jego córki Anastazji, Bolesław Mazowiecki.
1240- Straszne czasu dla Rusi, napady Litwinow ale i straszniejsze hordy Tatarsko-mongolskie jakie pustoczą ziemie Rusi, w tym bełską. Pierwszy raz otaczają tez gród. Tatarzy poczeli pustoszyc ziemie Rusi od roku 1224, jednak najsilniejsze hordy po kilkuletniej przerwie w 1237 i 1240. 

1249 Bolesław Mazowiecki umiera bezpotomnie (jego dwie córki z pierwszego małżeństwa Silezia i Henryka giną z rąk Tatarów w roku 1237) pozostawiając ziemie bełską bratu Ziemowitowi Mazowieckiemu.

1323-1366 – Ruś Halicko-Wołyńska pod jurysdykcją Mazowsza

1339 Ziemowit odmawia oddanie sie pod opiekę króla Kazimierza II Wielkiego

1350 Gród spustoszony przez Litwinow. Głód.

1354 Kazimierz II Wielki na mocy umowy oddaje Litwinom we władanie ziemie bełską, chełmską i brzeską pozostawiając sobie prawo jedynie do lwowskiej

1360-62 W grodzie panują choroby i głód.
1366 – włączony jako lenno do Królestwa Polski przez Kazimierza Wielkiego
1366-1370 – Księstwo Chełmsko-Bełskie
1370-1377 – Księstwo Chełmsko-Bełskie pod panowaniem litewskim
1377-1387 – Ruś Czerwona pod jurysdykcją Węgier

1375 – prawa miejskie

1377 Ludwik Węgierski wyrusza z wojskami węgierskimi pod Bełz i Chełm i odzyskuje poddaństwo tych ziem... dla Węgier.
1377.10.5, Gródek. Książę Władysław Opolczyk ustanowił w Bełzie skład soli dla kupców przybywających z Litwy: iżby przywileje nie wzbudziły więcej gniewu Litwinów na sól ruską, którą w okolicy Bełza na sprzedaż wystawiać należy, [w miastach sąsiednich, jako to w Hrubieszowie, Sokalu, Krasnymstawie, Chełmie, Horodle] dla składowania litewskiej soli w uprzednim postanowieniu o rzeczonym składzie bełskim wyznaczonych

1382 – ksiązę Władysław Opolczyk wywiózł cudowny Czarnej Madonny z bełskiego Zameczku na Jasną Górę do
Częstochowy. Legenda głosi, Ze autorem obrazu był św. Łukasz Ewangelista, który namalował go na blacie stołu w
domuMarii w Nazarecie. W późniejszych wiekach ikona ta miała być przeniesiona do Konstantynopola, a stamtąd
trafiła na Ruś Halicką. Podczas walk polsko-węgiersko-ruskich w XIV w. obraz, wykonany na deszczułkach
lipowych, został ukryty na zamku Bełz, gdzie odnalazł go ksiązę Władysław Opolczyk.
1387-1462 – pod jurysdykcją ksiąząt mazowieckich, jako lenno polskie

1388 Bełz oraz ziemie lubaczowską otrzymuje Ziemowit we władanie.

1394 Mazowiecki i Bełski kniaź Ziemowit IV zakłada Klasztor oo. Dominikanów.

1449 Po Śmierci Ziemowita, Belz obejmuje jego syn Władysław

1462-1772 – Polska (stolica województwa bełskiego, tytularnie do 1793)

1462 Kazimierz IV Jagiellończyk całkowicie przyłącza ziemie bełską do korony, tworzy wojewodztwo i naznacza wojewodów. Pierwszym wojewodą zostaje Dobiesław Byszowski. Nadaje herb.

1473 Gród nawiedza wielki pożar.

1499-1501 Bełz spustoszony przez Tatarów, traci wszystkie przywileje.

1508 Na osnowie utraconych przywilejów, Zygmunt I, 10 października we Lwowie nadaje , nowe przywileje. Mieszczanie mogą ryby w rzece i pobierać mostowe, w zamian mają remontować drogi i pracować na zamku. Mają także w nagłych potrzebach republiki zabezpieczać posłów w konie.

1512 Zwalnia sie mieszkańców od kontrybucji i narodowych(kazenych) podatków.

1517 Umowa mieszczan z Żydami. Żydom pozwala sie targować na rynku, jednak owsem, rybami i mięsem, mogą targować tylko w domu. Synagoga wolna od podatków. Do czasu ukończenia budowy umocnień, podatki beda ustalane według potrzeb.
1546 Zygmunt August ustala nowy podatek, od każdego zboża kupowanego na rynku. Cel- umocnienia miasta.

1548 Wydane pozwolenie na jarmarki. 

1550 Kniaz bełski Kazimierz, uznaje poprzednie przywileje dla mieszczan wydane przez Ziemowita

1557 -12 stycznia królewskim dekretem nakłada sie karne podatki na Żydów sprzedających napitki, ze względu na 'wstrętne" ich działanie na chrześcijan. Przeznaczenie podatku, umocnienie miasta.

1563 Zygmunt August potwierdza przywileje wydane w 1379 roku.

1588 Pojawili sie Tatarzy, którzy doszli do samego Krakowa.

1591 Straszna drożyzna

1595 3 marca w Krakowie, Zygmunt III rozpatruje spór pomiędzy Bełzem a założonym w 1550 roku miasteczkiem Augustowem (Mosty Wielkie). Spór wynikł z powodu jednego mostu na rzece Racie, który dal Augustowi swoja nazwę, a który ze starych czasów podlegał Bełzowi. Król uznał prawo z roku 1550.

1606 Budowa tzw. Baszty Tatarskiej. W II poł. XVIII w.mieściło się tu archiwum miejskie. Budowla z cegły, na planie sześcioboku, podpiwniczona. W jednej ze ścian niedużyotwór drzwiowy, nad nim okrągłe okienko. Zachowały się obramowania otworów okiennych z białegokamienia. Przed 1939 r. był tu kartusz z herbem Rawicz i datą 1666.

1623 zaraza ogarnęła całą Ruś Czerwoną a z nią województwo bełskie, powiat lubaczowski i miasto Lubaczów.

1635 Założenie klasztoru Dominikanek.  Kościół i klasztor dominikanek (obecnie cerkiew p.w. św. Mikołaja). Zespół ufundowała w 1635 r. ZofiaChodkiewiczówna, kasztelanka wileńska. Po kasacie zgromadzenia (1784) kościół został przekazany grekokatolikom. Po II wojnie światowej i wysiedleniu Ukraińców Polacy przejęli ponownie opuszczoną świątynię, a po „regulacji granicznej" w 1951 r. władze sowieckie zamieniły ją w magazyn. Polacy opuszczający Bełz zabrali ze sobą ikonę Matki Boskiej z XVII w. pędzla lwowskiego malarza Teodora Semkowicza, która obecnie znajduje się w kościele parafialnym w Ustrzykach Dolnych. Grekokatolicy odzyskali spustoszoną świątynię dopiero w 1991 r. Kościół jest budowlą barokową, murowaną, o układzie trójnawowej bazyliki z apsydą i prostokątnymi pomieszczeniami po obu jej stronach. W fasadzie trójkondygnacyjne wieże o baniastych hełmach i gzymsy o skomplikowanych profilach. Elewacje boczne podzielone pilastrami. Całość przykryta dwuspadowym dachem. Budynek klasztorny dobudowano w 1743 r. Jest to murowany, piętrowy gmach na planie prostokątaz wewnętrznym dziedzińcem, przykryty dwuspadowym dachem, bez dekoracji architektonicznych (oprócz obramowań okiennych). Obecnie w stanie ruiny pozbawionej dachu.

1637 Bełz jak i inne miasta Galickiej Rusi nawiedza pożar

1648 Zamek broni sie od ataku Kozaków, jednak otoczenie Bełza ponosi wielkie straty.

1655 Na zamek napadają Szwedzi

1669 Król Michał potwierdza nadane prawa równouprawnienia dla Żydów, co w następstwie dla miasta okazuje sie bardzo 'wrednym"

1704 Spis strat poniesionych po ostrzale Szwedów: oprócz zamku, 5 domów od wschodu, 10 od północy, 7 od zachodu, 4 od południa. 8 domów na przedmieściu Sokalskim oraz 30 domów Żydami zamieszkanych na przedmieściu Lubelskim

1726 Według rozpisanej w tym roku kontrybucji wojennej, stosunek chrześcijan do Żydów w mieście wynosi 3 do 2

1770 Rosyjskie wojska nakładają kontrybucje na rade miejska, i zajmują pieniądze u Żyda Zijzyka Jozefowicza 986 zł 9 groszy. Które dla swych celów spłaca Potocki.

1772-1918 – Austria (Galicja i Lodomeria)

1783 Bełz traci prawa miasta wojewódzkiego na rzecz Żółkwy

1829 Miasto liczy 2400 ludzi w tym 460 Żydów

1865 21 maja, straszny pożar nachodzi miasto, w półtorej godziny zniszczone zostaje 150 domów i zginęło wielu ludzi. Straty oszacowano na 400 000 zł, i ponad 400 żydowskich rodzin zostało bez mieszkań.

1866 7 lipca grad niespotykanej wielkości (niektóre kawałki 3-4 funty) rani ludzi w Bełzie, a także w sąsiednich miejscowościach
1870 Miasto liczy 3493 osób, w tym 910 greko-kat. 800 rzymsko-kat. i 1783 Żydów

1880 Miasto liczy 4126 osób, w tym 973 greko-kat. 1018 rzymsko-kat. i 2135 Żydów. 2008 mężczyzn i 2118 kobiet.

1907-11 Budowa kościoła p.w. św. Walentego, tzw. na Zameczku. Powstał w latach na terenie dawnego zamku, po którym pozostały tylko obwałowania. (istnieje do dzisiaj) Według legendy na zamku w Bełzie miał początkowo znajdować sięcudowny obraz Matki Boskiej, który w 1382 r. książę Władysław Opolczyk przeniósł do Częstochowy. Wlatach 1919-39 kościołem opiekowały się siostry felicjanki, obecnie służy jako cerkiewprawosławna. Budowla eklektyczna z przewagą elementów neoromańskich. W fasadziewieża nakryta dachem namiotowym, nad nawą sygnaturka.Na dziedzińcu kościoła stoi neogotycka wieża z herbem województwa bełskiego nadanym przez królaKazimierza Jagiellończyka w 1462 r. Ponadto zdewastowana kaplica św. Franciszka z uszkodzonymifigurami św. Walentego i św. Franciszka. W ogrodzeniu przetrwały tablice fundacyjne bramy kościelnej z1935 r. z inskrypcjami polskimi i łacińskimi: „Bełz constanterfidelis — Bełz stale wierny").  Zachowały siętez wieżyczki na wałach, nakryte dachami namiotowymi

1918/1919 – Zachodnioukraińska Republika Ludowa (ZURL)
1919-1939 – Polska
1939-1944 – Niemcy (Generalne Gubernatorstwo)
1944-1951 – Polska
1946 – przesiedlenie części ludności ukraińskiej na tereny USRR
1947 – wysiedlenie ludności ukraińskiej na północno-zachodnie tereny PRL
1951 – odzyskanie praw miejskich
1951 – 15 lutego miasto znalazło się w ZSRR w ramach wymiany terenów granicznych. W zamian za
Sokalszczyznę Polska otrzymała Ustrzyki Dolne i ziemie w Bieszczadach. Powodem były złoŜa węgla na
Sokalszczyźnie i połączenie kolejowe Rawa Ruska-Sokal, za co Polsce przekazano tereny o ubogich glebach i z
wyeksploatowanymi złoŜami ropy. Przesiedlenie ludności polskiej nastąpiło jesienią (październik-listopad) 1951 r.
1951-1991 ZSRR (Ukraińska SRR)
od 1991 – Ukraina (Obwód lwowski)

 

 

 

 

 

 

 

zrodla- Prikarpatska Rus czesc 2- Ploŝanskij, Venedikt Mihajlovič (1835-1902)