Fragment ryciny z XVIII wieku, przedstawiający klasztor sokalski w okresie największego rozkwitu, okres ten zakończył pożar w 1843 roku. Klasztor w Sokalu na fotografii lotniczej, wykonanej przez lwowską eskadrę lotnictwa w latach 20 tych XX wieku. Klasztor w Sokalu w połowie XVII wieku był świadkiem wydarzeń odnoszących się do dwóch największych wrogów tego okresu, jednak po kolei. Historia tego miejsca zaczęła się od cudownego obrazu (ikony). Ikona ta miała być namalowana w cudowny sposób, przyjmuje się, że wizerunek Madonny z Dzieciątkiem, namalowany na cyprysowej tablicy (o wzorze obrazu częstochowskiego), powstał w latach 90-tych XIV stulecia i umieszczony w 1392 r. przez malarza Jakuba Wężyka w cerkiewce znajdującej się na małej wyspie w pobliżu Sokala. W czasie napadu tatarskiego w 1519 roku cerkiew spłonęła, ale obraz uniknął zniszczenia. Wizerunek miał być kopią Matki Bożej Częstochowskiej, jednak z większymi cechami malarstwa ruskiego. Obraz Matki Bożej znajdował się w cerkwi ponad 120 lat. Kolejną wzmiankę o obrazie mamy dopiero z 2 sierpnia 1519, a więc z klęski wojsk polsko-litewskich pod wodzą hetmana wielkiego litewskiego Konstantego Ostrogskiego w bitwie pod Sokalem z Tatarami. Tatarzy nie oszczędzili znajdującej się nad brzegiem Bugu małej cerkwi. Wbrew ogólnemu przekonaniu obraz został odnaleziony w nienaruszonym stanie. Zbudowano wówczas dla niego mały drewniany kościół, stawiając go dla większego bezpieczeństwa na małej wyspie między rzekami Bug i Rata. Od tej pory opiekę nad obrazem zaczęli sprawować kapłani obrządku łacińskiego. Gdy w 1599 r. biskup chełmski Stanisław Gomoliński ciężko zachorował, swoje zdrowie zawierzył Matce Bożej Sokolskiej. Doznał cudu całkowitego uzdrowienia, od tej pory świątynię Sokalską określał jako „miejsce święte i uczczone cudami”, ostatecznie skutkowało to sprowadzeniem zakonników (Ojców Bernardynów ) i budową klasztoru. Dnia 2 VII 1604 r. biskup chełmski Jerzy Zamoyski poświęcił kamień węgielny pod budowę nowego kościoła, który miał być najbardziej okazałym w całej okolicy, a 14 kwietnia 1619 roku Sokal przeżywał uroczystości związane z konsekracją nowej świątyni oraz intronizacją obrazu Matki Bożej Sokalskiej. 1630 roku następuje całkowita przeprowadzka do nowego klasztoru jaki miał pomieścić około 60 zakonników. Głównymi okazjami do większych zgromadzeń były odpusty. Oprócz najstarszego, który przypadał na 2 lipca, dość prędko takim terminem stała się uroczystość Zielonych Świąt oraz Narodzenia NPM – 8 września. Odpusty gromadziły magnatów i ich rodziny, szlachtę i lud obu obrządków. Nabożeństwa i kazania odbywały się w języku polskim i ruskim. W 1651 z niejasnych przyczyn przewieziono ciało Jaremy Wiśniowieckiego, jakie po blisko dwóch latach w 1653 przewieziono na Święty Krzyż. W 1655 roku pod klasztor przybył Chmielnicki ze swymi kozakami i tatarskim wojskiem. Chmielnicki miał zamiar zająć klasztor, spodziewając się bogatych łupów lecz został porażony ślepotą i dopiero, po kilku godzinach jego głębokiej skruchy i na skutek modlitw zakonników oraz będących w sanktuarium wiernych odzyskał wzrok. Wówczas odstąpił od oblężenia, a nawet podarował srebrny, ozdobny puchar, jako wotum przebłagalne. 8 września 1724 r. odbywa się koronacja obrazu Matki Bożej Sokalskiej. Uroczystości trwały przy nieprzebranych rzeszach wiernych przez całą oktawę – w samym kościele odprawiono 2689 mszy św.
Tragicznym ciosem, który stał się jakby dopełnieniem dawnego świetnego okresu, był pożar kościoła i klasztoru w nocy 25 maja 1843 roku. Spłonęło około 160 dużych obrazów w klasztorze i całe urządzenie wewnątrz kościoła, spłonął także cudowny obraz Matki Bożej Sokalskiej. Dnia 8 września 1848 roku poświęcono nowy obraz MB Sokalskiej. Został on namalowany na wzór pierwszego przez lwowskiego malarza Maszkowskiego. Zniszczeń zaznał także w w czasie I WS.
W 1951 roku zapadła decyzja o zmianie granicy państwowej między ZSRR i PRL, a klasztor Sokalski, usytuowany po zachodniej stronie Bugu i dotąd pozostający po polskiej stronie kordonu, znalazł się na terytorium sowieckim. W ramach ekspatriacji został opuszczony w październiku 1951, a cudowny obraz Matki Bożej Pocieszenia, został przewieziony do Krakowa i umieszczony w małej kapliczce przy kościele oo. Bernardynów na Stradomiu pod Wawelem, w roku 2001 przeniesiono do Kościoła św. Stanisława Kostki w Hrubieszowie. W 1952 na krótko w klasztorze umieszczono dom dla starców i inwalidów, który z czasem zamieniono na kolonię karną nr 47, w której między innymi przetrzymywani byli więźniowie z wyrokami dożywocia. Taki stan trwał do marca 2012 roku – wówczas z nieznanych przyczyn zapaliła się dzwonnica klasztoru. Do dzisiaj tak naprawdę nikt nie śpieszy się z przejęciem zabytku. Koszty remontu są zbyt wielkie. Niektórym turystom i fotografom udało już się dostać do wnętrza kościoła, mi osobiscie nie ale tylko z powodu ze była w tym czasie jakaś komisja. Sądząc ze zdjęć, dość dobrze zachował się po pożarze – ocalały freski z XIX wieku. Po przykryciu go nowym dachem mógłby nadal pełnić funkcję sakralną. Przydałaby się czyjaś dobra wola. Co prawda nie jestem w temacie ostatnich decyzji, być moze ktos wie coś więcej. Fragment jest częścią ryciny- Matka Boska Sokalska - sanktuarium OO. Bernardynów w Sokalu, nieznanego autorstwa z lat 1760-1800. Rycina znajduje się w Muzeum Narodowym w Krakowie.