„Nowy Rocznik Lubycki”

Streszczenia i słowa kluczowe artykułów naukowych

​

Tom 1 (2023)

Grzegorz Jawor, Instytut Historii UMCS w Lublinie ORCID: 0000-0002-3962-5388 – „Militarne aspekty kolonizacji wołoskiej w XIV–XVI wieku

a kniaziowie lubyccy”.
Celem artykułu była próba określenia charakteru obowiązków militarnych wołoskich kniaziów we wsi Lubyczy, położonej na terenie historycznego województwa bełskiego, mieszczącego się w XV i XVI w. w szerokim pasie pogranicza polsko-ruskiego. Dokonano tego na podstawie analizy nielicznych
przekazów źródłowych z badanej epoki. Przede wszystkim jednak wnioski sformułowano w oparciu o obserwacje analogicznych służb pełnionych przez Wołochów zamieszkujących na obszarze innych starostw czerwonoruskich. Rozważania prowadzą do dość jednoznacznego wniosku, iż kniaziostwo lubyckie nie odbiegało ani swoim uposażeniem, ani charakterem świadczonej z niego służby wojskowej od innych osad funkcjonujących na prawie wołoskim. Tak jak gdzie indziej, jej istotą pozostawał udział reprezentanta rodziny w wojnie w charakterze lekkozbrojnego jeźdźca konnego.
Wykonywano ten obowiązek bez zauważalnych zmian w ciągu obu analizowanych stuleci, chociaż w końcu badanej epoki odnotowano czasem próby zastąpienia bezpośredniego uczestnictwa w wojnie specjalną opłatą.
Słowa kluczowe: Ius Valachicum (prawo wołoskie), kniaziowie, obowiązki wojskowe, pogranicze polsko-ruskie.

Henryk Gmiterek, Lublin–Narol ORCID: 0000-0001-5164-3709 – „Żydzi lubyccy w XVIII wieku”.
Żydzi osiedlali się w Lubyczy od chwili lokacji miasta. Nastąpiła ona najprawdopodobniej na początku lat trzydziestych XVIII w. W pierwszym okresie lubycką społeczność żydowską traktowano jako przykahałek gmin żydowskich w Narolu i Lipsku, ale rychło doszło w tej sprawie do sporów z kahałem bełskim. Ostatecznie od lat 50. XVIII w. lubyczanie związali się z Bełzem. Duży dynamizm demograficzny i rozwojowy sprawił, że w 1764 r. Żydzi lubyccy stworzyli własną gminę. Ich zbiorowość pod koniec XVIII stulecia liczyła 330 osób i stanowiła prawie 86% ogółu mieszkańców miasteczka.
Słowa kluczowe: Żydzi województwa bełskiego, Lubycza Królewska, Narol.

Zdzisław Pizun, Ryszard Gawryś, Towarzystwo Regionalne „Siemowit” – „Echa powstania styczniowego na terenie gminy Lubycza Królewska”.
22 stycznia 1863 r. w Królestwie Polskim (zabór rosyjski) wybuchło powstanie styczniowe, które było najtragiczniejszym pod względem skutków zrywem niepodległościowym Polaków. W powstaniu pośredni udział wzięła również Galicja (zabór austriacki), a dużą rolę odegrały zwłaszcza tereny
przygraniczne. Jednym z miejsc zaangażowanych w pomoc powstańcom był dwór właścicieli miasteczka Lubycza Królewska, Sabiny i Ludwika Zielińskich,

w którym prowadzono szpital dla powstańców. Podobny szpital, o którym wspomina się w tekście, znajdował się w dworze Izydory i
Juliana Skolimowskich w Dyniskach (poza obecną gminą Lubycza Królewska). W powstaniu czynny udział wzięli synowie Zielińskich – August i Jarosław, syn Skolimowskich – Józef oraz Jan Lam, który uzyskał schronienie w lubyckim dworze. Wsparcia powstaniu udzielał właściciel klucza
rawskiego, w tym Siedlisk, Józef Jabłonowski, a w walki bezpośrednio zaangażowany był książę Adam Sapieha, który potem, w 1874 r. zakupił dobra rawskie. W niniejszym artykule z badanego terenu wyszczególniono w sumie kilkanaście osób powiązanych z powstaniem styczniowym – z Lubyczy Królewskiej, Siedlisk, Hrebennego, Wierzbicy i Dynisk.
Słowa kluczowe: powstanie styczniowe (1863–1864), Lubycza Królewska, Siedliska, Hrebenne, Wierzbica, Dyniska-Ulików, Ludwik Zieliński, August Zieliński, Jarosław Zieliński, Jan Lam, Józef Jabłonowski, książę Adam Sapieha, Ernest Poten, Wincenty Januszkiewicz, Zygmunt Chmielowski – Święty Brat Albert, Wincenty Januszkiewicz, Józef Duszyński, Gustaw Peszyński Cholewa, Julian Skolimowski, Artur Grottger, Józef Skolimowski.

​

Aneta Siemieńska, Towarzystwo Regionalne „Siemowit” – „Dwór książąt Sapiehów w Siedliskach”.
Artykuł opisuje dzieje dworu książąt Sapiehów w Siedliskach. Budynek późniejszej rezydencji siedliskiej na początku XIX w. funkcjonował jako browar. W połowie XIX w. został przekształcony w koszary austriackie. Po zakupie klucza rawskiego przez Adama Sapiehę Siedliska przeszły pod zarząd
jego syna Pawła Jana. Wówczas to przebudowano koszarowiec, urządzając w nim dwór. Od 1897 r. Siedliska stały się siedzibą rodową dla Matyldy i Pawła Sapiehów. W czasie pierwszej wojny światowej budynek został splądrowany i ograbiony. Po śmierci Pawła Sapiehy w 1934 r. majątek
przeszedł w ręce jego syna Pawła juniora. Podczas drugiej wojny światowej stacjonowały w nim wojska okupantów. Dwór został spalony przez oddział UPA w 1944 r. Po wojnie majątek w Siedliskach został rozparcelowany, a ruiny dworu rozebrane.
Słowa kluczowe: dwór w Siedliskach, browar, koszarowiec, Sapiehowie, Paweł Sapieha, Matylda Sapieżyna.

Kęstutis Jankus, Kowno, Litwa, Grupa Badawcza Kriepost – „6. Rawsko-Ruski Rejon Umocniony na terenie gminy Lubycza Królewska. Historia budowy i walk w latach 1940–1941 oraz aktualny potencjał turystyczny”.
Artykuł omawia historię sowieckich umocnień granicznych z lat 1940–1941, znanych jako Linia Mołotowa, położonych na terenie obecnej gminy Lubycza Królewska. Przygotowany został w oparciu o dostępne materiały archiwalne i badania terenowe. Obejmuje ramy czasowe, przebieg budowy, organizację prac, napotkane trudności oraz stopień zaawansowania umocnień. Przedstawiono także pokrótce rolę fortyfikacji w walkach w początkowym etapie operacji „Barbarossa” pod koniec czerwca 1941 r. Oceniono też stan zachowania fortyfikacji i ich turystyczny potencjał dla regionu.
Słowa kluczowe: Linia Mołotowa, 6. Rawsko-Ruski Rejon Umocniony, fortyfikacje, bunkry, schrony bojowe, umocnienia graniczne, linia obrony, operacja „Barbarossa”, Teniatyska, Mosty Małe, Dęby, Goraje, Lubycza Królewska, Puńki, Potoki, Hrebenne, turystyka militarna.

Tom 2 (2024)

Aneta Siemieńska, Towarzystwo Regionalne „Siemowit” – „Rodzina Zielińskich i ich dwór w Lubyczy Królewskiej”.
Ludwik Zieliński, literat, wydawca magazynu „Lwowianin”, kolekcjoner i genealog, w latach 1844– 1845 od księcia Józefa Korybuta Woronieckiego zakupił majątek ziemski w Lubyczy Królewskiej. Na potrzeby swojej rodziny w latach 50. XIX w. wybudował nowy, drewniany dwór, na który składały się
dwa budynki mieszkalne połączone ze sobą łącznikiem. Zieliński w swojej siedzibie zgromadził bogatą bibliotekę, zawierającą wiele rzadkich pozycji z literatury, archiwalia oraz rękopisy z XVI i XVII w. Właściciele majątku prowadzili we dworze ożywione życie towarzyskie, a jednym z ich gości
był młody Jan Lam – późniejszy literat, satyryk, redaktor „Dziennika Polskiego”. Ludwik Zieliński w 1867 r. sprzedał majątek w Lubyczy Królewskiej wraz z dworem rodzinie Kämpffów. Następnym właścicielem majątku był Maksymilian Parnas. Na początku XX w. drewniany dwór zastąpiono murowaną siedzibą. Niestety nie jest znana data i okoliczności, w jakich doszło do budowy tego obiektu.
Słowa kluczowe: dwór w Lubyczy Królewskiej, Ludwik Zieliński, Sabina Zielińska, Jan Lam, „Lwowianin”, biblioteka Zielińskich.

Zdzisław Pizun, Towarzystwo Regionalne „Siemowit” – „Folwark Ulików – dawny majątek na pograniczu gmin Lubycza Królewska i Ulhówek oraz współczesnej Polski i Ukrainy”.
Pierwsza wzmianka na temat Ulikowa pochodzi z 1419 r. i dotyczy donacji dokonanej przez księcia mazowieckiego i bełskiego Siemowita IV na rzecz Pawła z Radzanowa (Tarnoszyna). Aż do XIX w. obszar Ulikowa pozostawał niezamieszkany. Znajdowały się tutaj jedynie pola uprawne i lasy należące do dóbr majątku Dyniska. Jako właściciel Dynisk w 1832 r. odnotowany został Andrzej Skolimowski, a przed 1849 r. jako właściciel klucza występuje jego syn Julian.

Z kolei Julian w 1877 r. folwarki Ulików i Magdalenkę przekazał swemu synowi Józefowi, uczestnikowi powstania styczniowego. Po śmierci Józefa oba folwarki przejęła wdowa Leontyna z Sulimirskich. Przed drugą wojną światową i w czasie jej trwania folwarkiem Ulików administrował Tadeusz Skolimowski.

W 1944 r. dwór oraz część zabudowań gospodarczych zostały spalone przez nacjonalistów ukraińskich.
Po wojnie folwark liczący 334 ha rozparcelowano. W 1951 r. w ramach tzw. korekty granicy („Akcja H–T”) pomiędzy Polską a Związkiem Sowieckim poza granicami Polski znalazła się część zabudowań gospodarczych i gorzelnia folwarczna. Dzisiaj jako teren przygraniczny ponownie obszar dawnego folwarku pozostaje niezamieszkany i po stronie polskiej znajdują się tam pola uprawne. Z dawnego folwarku przetrwała aleja dębowa oraz trzy drzewa pozostałe na terenie dawnego założenia dworskiego.
Słowa kluczowe: folwark, dwór szlachecki, aleja dębowa, Dyniska, Magdalenka, Ulików, powstanie styczniowe, Paweł z Radzanowa, Julian Skolimowski, Józef Skolimowski, Leontyna Skolimowska z Sulimirskich, Tadeusz Skolimowski, Irena Skolimowska z Sulimirskich, Felicja Skolimowska.

Zdzisław Pizun, Ryszard Gawryś, Towarzystwo Regionalne „Siemowit” – „Polscy obrońcy stacji kolejowej w Lubyczy Królewskiej w grudniu 1918 roku”.
Jednym z epizodów wojny ukraińsko-polskiej w latach 1918–1919 była obrona stacji kolejowej w miasteczku Lubycza Królewska. Dotychczas udało się ustalić nazwiska czterech osób biorących udział w obronie tej stacji na początku grudnia 1918 r. Naczelnika stacji, Polaka, Antoniego Chechłowskiego, dowódcę obrony, Żyda, ppor. Seweryna Buxbauma, i jego ordynansa, Ukraińca, Jerzego Tkaczyszyna, Ukraińcy rozstrzelali w grudniu 1918 r. w Walawce pod Sokalem, a kolejarz, Polak, Michał Łanowy zginął w listopadzie 1922 r. w wyniku ukraińskiego zamachu.
Słowa kluczowe: wojna ukraińsko-polska 1918–1919, stacja kolejowa, Lubycza Królewska, Lwów, Walawka koło Sokala, Seweryn Buxbaum,

Antoni Chechłowski, Jerzy Tkaczyszyn, Michał Łanowy.